Жаңа заң, түрлі фестиваль, олимпиада ойындары мен шығармашылық байқаулар – биыл жазда тағы не болды? 2024 жылғы жаз несімен есте қалды? Kursiv Media жазда болған жарқын естеліктер мен атаулы жаңалықтарды жинап, қорытынды топтама әзірледі.
Маусым, 2024: Фестивальдер мен заң шеңберіндегі шешімдер
Алматының жазы ашық аспан астында өтетін өнер фестивальдарымен ерекше. Биылғы сауық кештер шымылдығын Oyu Fest ашып берді. Фестиваль биыл үшінші рет ұйымдастырылып, алматылықтар үшін жаз басталуының бастаңғысына да айналып үлгерді. Биылғы шарада Айқын, ARO, Dequine, Ayau, Садраддин Болат өнер көрсетті. Сонымен қатар кеш хедлайнерлері ретінде Нұрлан мен Мұрат та сахнаға сән берді. Жоба авторлары фестиваль келесі жылы да ұйымдастырылады деп уәде берді.
Маусымда «Тұрмыстағы зорлық-зомбылық туралы» заң ресми түрде күшіне енді
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев оған 15 сауірде қол қойған болатын.
Заң мемлекеттік отбасылық саясаттың құқықтық, әлеуметтік, институционалдық және өзге де негіздерін жетілдіруге, әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қорғауды күшейтуге, олардың қауіпсіздігін бұзғаны үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілікті қатаңдатуға, отбасылық-тұрмыстық саладағы зорлық-зомбылықтың алдын алуға бағытталған.
Заң педофилия үшін және жас баланы (14 жасқа дейінгі бала) өлтіргені үшін өмір бойына бас бостандығынан айыруды енгізеді.
Баланы зорлағаны үшін балама жаза болмайды.
Сонымен қатар, 16 жасқа толмаған балаларға жыныстық сипаттағы қорлау (ұсыныстар, жанасу) және суицидті насихаттау үшін жауапкершілік енгізіледі. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексте «кәмелетке толмағанды қорқыту (қорқыту, кибербуллинг)»деген 127-2-бап пайда болады. Бұған дейін Қазақстанда мұндай құқық бұзушылықтар үшін жазаланбаған.
Автобус жүргізушілеріне ересектердің сүйемелдеуінсіз балаларды көліктен түсіргені үшін айыппұл салынады.
Маусымда тағы заң күшіне еніп, Қазақстанда вейп, оған арналған хош иістендіргіштер мен сұйықтық әкелуге, сатуға және таратуға тыйым салынды. Бұл шектеу хиттер немесе темекі қыздыру жүйесіне (IQOS, GLO, PLOOM, iFuse) қатысты емес. Тыйымның негізгі себебі — өскелең ұрпақтың денсаулығын сақтау.
Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, 11 мен 15 жас аралығындағы жасөспірімдердің шамамен 10% тұрақты түрде вейп тартады.
Қазақстан балалар қоры жүргізген зерттеу көрсеткендей, алматылық 21 жасқа дейінгі жасөспірімдер мен жастардың 80,5%-і, астаналық осындай жасөспірімдердің 83,3%-і апта сайын вейп сатып алады.
Шілде, 2024: ШЫҰ саммиті, Қайрат Нұртас және Олимпиада ойындары
Шілденің алғашқы аптасында Астанада Қазақстанның төрағалығымен Шахай ынтымақтастық ұйымының саммиті өтті. Іс-шараға Қазақстан, Иран, Қытай, Қырғызстан, Пәкістан, Ресей, Тәжікстан, Өзбекстан, Беларусь, Моңғолия, Әзербайжан, Қатар, Түркия және Түрікменстанның мемлекет пен үкімет басшылары, БАӘ-ден Рас әл-Хайма әмірлігінің әмірі, Үндістанның сыртқы істер министрі, сонымен қатар ШЫҰ бас хатшысы және ШЫҰ өңірлік терроризмге қарсы құрылымының атқарушы директоры қатысты. Саммитке сонымен қатар БҰҰ бас хатшысы және ТМД, ЭЫҰ, АӨСШК, ҰҚШҰ, ЕЭК және АҚИҰ сияқты халықаралық ұйымдардың басшылары шақырылды.
ҚР сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Айбек Смадияров айтуынша, іс-шарадан 700-ге жуық шетелдік журналист хабар таратты.
Шілдеде Қайрат Нұртас ұшақта жанжал шығарып, 15 тәулік қамауда отырып шықты. Ол бортта досымен ерегесіп қалып, арты бұзақылыққа ұласып кеткен.
Қайрат Нұртасұлы Айдарбеков және Асылбек Бақытжанұлы Бекқайыров арасындағы бітімгершілікке келу туралы келісім бекітілсін. Әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодекстің 73-1 бабының 1-бөлігі бойынша Қайрат Нұртасұлы Айдарбековке қатысты іс екі жақтың татуласуына байланысты тоқтатылсын, — деп жазылған сот үкімінде.
Олимпиада ойындары
Шілдеде төрткүл дүние көз тіккен, төрт жылда бір келетін Олимпиада ойындары басталды. Қазақстан атынан бұл додаға 80 спортшы қатысты. Оның 54-і ер адам, 26-сы әйел. Қорытынды есепте құрама тек бір алтын, үш күміс, үш қола еншілеп, 41 орынды қанағат етті.
Биылғы олимпиадада алтынды Елдос Сметов жеңіп алды. Бұл егемен Қазақстанның дзюдо бойынша алғашқы алтыны. Күміс жеңіп алған Нариман Құрбановтың медалі де Қазақстан үшін тарихи құбылыс. Спортшы – гимнастика бойынша елімізден шыққан алғашқы Олимпиада жүлдегері. Сонымен қатар боксшы Нұрбек Оралбай мен грек-рим күресінің балуаны Демеу Жадыраев та күміс медаль иеленді. Дзюдошы Ғұсман Қырғызбаев, боксшы Назым Қызайбай мен нысана көздеуші Александра Ле мен Ислам Сәтпаев Олимпиаданың қола медалін жеңіп алды.
Шілдеде мәдени шаралар да көп өтті. Мысалы ай соңында Almaty animation festival – халықаралық анимациялық фильмдер фестивалі өтті. Үш күнге созылған шарада байқауға түскен 80 үздік анимациялық фильм көрсетілді. Топ жарып, жеңімпаз атанғандардың ішінде қазақстандық қатысушылардың туындылары да бар.
Жеңімпаздар:
Үздік эскпериментал анимациялық фильм:
- «Simple Forms» — Наталия Рысс, Израиль.
Орталық Азия мен ТМД елдері арасындағы үздік анимациялық фильм:
- «Syppyt suruktar» — Кыhынны Ойуур, РФ, Саха Республикасы.
Үздік анимациялық деректі фильм:
«The Waiting» — Вокер Шлехт, Германия.
Үздік халықаралық анимациялық фильм:
- «The Three Sisters» — Тимур Когнов, Кипр Республикасы.
Студенттер арасындағы үздік анимациялық фильм:
- «Chosen’t» — Йотам Горен, Израиль.
Үздік анимациялық музыкалық бейнеклип:
- «Ninety One — Synbaim» — Амаль Темербаев, Қазақстан.
Киноиндустрия өкілдері жазда қарап жатпай, прокатқа түрлі фильм ұсынып, рекорд жаңартып та жатты. Мысалы, тұрмыстағы зорлық-зомбылық пен саяси жемқорлық тақырыбын көтерген «Дәстүр» хоррор фильмі прокаттың алғашқы аптасында бір миллиард теңге жинады. Бұл – қазақстандық кинопрокат үшін рекордтық көрсеткіш.
Сонымен қатар бұл фильм касса жағынан прокатқа қатар шыққан голливуд блокбастерлерін де басып озды. Мұндай жетістік қазақстандық көрерменнің талғамы өзгеріп, бұған отандық кинематографияға қызығущылығы артқанының дәлелі болса керек.
Шілдедегі мәдени шаралар легін Toyla festival толықтырды
Шара биыл екінші рет ұйымдастырылды. Первомай тоғанында шығыс базары форматында өткен фестивальға биыл Қазақстаннан, Өзбекстан мен Қырғызстаннан жалпы 4000-нан аса қонақ келді.
Шараға Zoloto, Ivan Dorn, JMSN сияқты әлемдік жұлдыздар қонақ болып, қонақтардың көңілін көтерді.
Тамыз, 2024: Жолақы тарифі, халық санының өсуі мен несиелеудің жаңа шарттары
Тамыз фестивальдерге толы болды. Жыл сайын өтетін дәстүрлі Алматы фестивальі аясында биыл да көрме қойылып, кино көрсетілімдері мен концерттер өтті.
Алматыда тамызда жолақысы 120 теңгеге көтерілді. Сонымен қатар қолма-қол ақшамен төлеу мүмкіндігі алынып тасталады. Бұл шара ең алдымен, тасымалдау қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты, өйткені автобус жүргізушісі ақша жинауға алаңдамай, тек көлік құралын басқаруы керек.
Қалалық мобильділік басқармасы бүгінде жолаушылардың 97%-тен астамы жол ақысын қолма-қол ақшасыз төлейтінін атап өтті.
Сонымен қатар 3 тамыздан бастап жол жүру билеттерінің келесі құны белгіленеді:
- айлық жол жүру билеті — 9 900 теңге;
- студенттік айлық жол жүру билеті — 4 200 теңге;
- мектеп айлық жол жүру билеті — 2 000 теңге;
- зейнетақы айлық жол жүру билеті — 3 000 теңге.
Тамызда Қазақстан халқының саны 20 159 707 адам болды. Жыл басында Қазақстанда 20 033 842 адам тұрған. Осылайша, кейінгі жарты жылда Қазақстан азаматтарының саны 126 мың адамға жуық артты.
Еліміздегі халқы ең көп бес аймаққа Алматы (2 258 253 адам), Түркістан облысы (2 150 796 адам), Алматы облысы (1 545 564 адам), Астана (1 472 027 адам) және Шымкент (1 238 969 адам) кіреді.
Сонымен қатар Жамбыл (1 223 670 адам) мен Қарағандыда да (1 134 776 адам) миллионнан аса адам тұрады.
Азаматтардың басым бөлігі (12 573 637 адам) қалаларда тұрады. Қалған 7 586 070 қандастарымыз ауыл тұрғындары.
Биылғы тамыздан бастап несие алу кезінде жұбайының келісімін алу ережесі бекітілді. Банктік қарыз немесе микрокредит шартына қол қоймас бұрын банк немесе микроқаржы ұйымы (МҚҰ) клиенттің тіркелген некеде тұрғанын Әділет министрлігі жүйесі арқылы тексеруге тиіс.
Егер клиент некеде болса және ол алғысы келетін несие сомасы 1000 АЕК-тен асса, оның жұбайы немесе жұбайы келісім беруі керек.
Келісім еркін жазбаша нысанда банктің бөлімшелерінде немесе МҚҰ филиалында қағаз жеткізгіште не электрондық нысанда ресімделеді.
Қазақстанның экс-президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың немере інісі Қайрат Сатыбалдының жазасын шектеу шарасына ауыстыру туралы өтініші қанағаттандырылды. Осылайша ол шартты түрде бостандыққа шықты.
Сот үкімі бойынша Сатыбалды Қылмыстық кодекстің 28-бабы 3-бөлігі, 189-бабы 4-бөлігі және 28-бабы 3-бөлігі, 195-бабы 4-бөлігі баптары бойынша 6 жылға бас бостандығынан айырылып, мүлкі тәркіленді және 10 жыл мерзімге мемлекеттік қызметте лауазымдарды атқару құқығынан айырылды.
Антикор бұған Қайрат Сатыбалдының осы уақытқа дейін мемлекетке жалпы құны 732,8 миллиард теңге болатын мүлік қайтарғаны жарияланған еді.
