Егер талапкер мемлекеттік грантқа ілікпей қалса, ата-анасының шамасы жетсе, ақылы бөлімде оқытады. Ал таңдаған мамандықтың жылдық оқу ақысы еліміздің жоғары оқу орындарында әртүрлі.
2018 жылы Қазақстанда жалпы саны 114 ЖОО жұмыс істеген. Олардың басым бөлігі – 44 ЖОО Алматыда орналасса, Нұр-Сұлтан мен Шымкент қалаларында 14 ЖОО-дан бар.
Алматы мен Елорданың оқу орындарындағы ақылы білім облыстармен салыстырғанда біршама қымбат. Бір жылдық оқу ақысы университеттің мәртебесіне, танымалдығына, оқу орнының техникалық жабдықталуы мен оқытушы-профессорлық құрамына байланысты қалыптасады.
Осы орайда «Курсив» елдегі ЖОО-ларда бакалаврдың жылдық оқу ақысы қанша екенін сараптай келе, елдегі ең қымбат 10 мамандықты анықтады.
1-орын – «Құқықтану»
Аталмыш мамандық бойынша оқу ақысы барлық ЖОО-да жоғары. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-да бір жылдық оқу құны 1,5 миллион теңге тұрады.
Ал Сүлеймен Демирел Университетінде (СДУ) бұл мамандық – 800 мың тұрса, Нұр-Сұлтандағы М.Нәрікбаев атындағы КазГЮУ-да жылдық оқу ақысы –788 мың теңге, ал Абай атындағы ҚазҰПУ-да – 599 мың теңге.
2-орын – «Кеден ісі»
2019 жылы аталмыш мамандық бойынша ҚазҰУ-да жылдық оқу құны құқықтану секілді – 1,5 миллион теңге. Ал Қазақ ұлттық аграрлық университетте барлық мамандық бойынша бір баға белгіленген – 420 мың теңге, сондықтан «Кеден ісі» мамандығын арзандау жерде оқуға болады.
3-орын– «Қаржы»
Экономика мамандықтары ақысының бір-бірінен аса айырмашылығы жоқ, десе де «Қаржы» мамандығы біршама қымбат және талапкерлердің арасында үлкен сұранысқа ие. Әдетте «Қаржы» мамандығын оқып жүрген студенттердің саны экономикалық мамандықтардан 3-4 есе көп болады.
Қазақ-Британ техникалық университетінде де осындай мамандық бар, бірақ оның құны өзге ЖОО-мен салыстырғанда біршама қымбат – 2,19 млн теңге.
«Қаржы» мамандығы ҚазҰУ-да биыл 1,25 млн теңге тұрса, СДУ-дағы оқу ақысы –1,23 млн теңгеге шығады. AlmaU-да білім алу үшін жылына 1,1 миллион теңге төлеу қажет. Ал Л.Гумилев атындағы ЕҰУ-да «Банк ісі» және «Мемлекеттік қаржы» деген ұқсас мамандық бар, олардың бағасы 1,04 млн теңге болса, UIB-да ол 800 мың теңге тұрады. Ал ҚазҰПУ-да оқу ақысы біршама арзан – жылына 585 мың теңге.
4-орын– «Бухгалтерлік есеп және аудит»
Оқу ақысы сұраныс пен ұсыныс арақатынасынан қалыптасатын тағы бір экономикалық мамандық – «Бухгалтерлік есеп және аудит».
ҚызҰУ-да осы мамандық бойынша білім алу үшін жылына 1,25 млн теңге қажет болса, AlmaU-да оқу ақысы – 1,1 млн теңге, ЕҰУ-да – 1,04 млн теңге, ал UIB – 750 мың теңге, Абай атындағы ҚазҰПУ-да – 585 мың теңге тұрады.
5-орын– «Экономика»
Экономист мамандығын талапкер ҚазҰУ-да ақылы түрде – 1,25 миллион теңгеге оқыса, AlmaU-дағы жылдық оқу ақысы – 1,1 млн теңге, Абай атындағы ҚазҰПУ-да – 520 мың, ҚазҰАУ-да – 420 мың теңге тұрады.
«Менеджент», «Маркетинг», «Мемлекеттік және жергілікті басқару» сынды мамандықтардың құны «Экономика» мамандығымен пара-пар. Оларды да рейтингтің 5 орнына жайғастыруға болады.
6-орын – «Халықаралық қатынастар»
Ең қымбат мамандықтардың екінші бестігін ашатын – «Халықаралық қатынастар». Ол экономикалық мамандықтармен лайықты бәсекеге түсе алады. Мәселен, СДУ-да бұл мамандық бойынша оқу ақысы 1,25 млн теңге болса, ҚазҰУ-да да тура осындай баға. Ал ЕҰУ-да бір жыл білім алуға 1,04 млн теңге қажет болса, ҚазҰПУ-да оқу ақысы – 599 мың теңге.
7-орын – «Халықаралық құқық»
Халықаралық құқықты оқып, осы саланың маманы болғысы келетіндер ҚазҰУ-да жылына 1,25 млн теңге немесе ЕҰУ-да 1,04 млн теңге төлеп, білім ала алады. Ал ҚазГЮУ-да оқу ақысы 788 мың теңгені құрайды. Сондай-ақ, Абай атындағы ҚазҰПУ-да да осы мамандық бар, оқу ақысы – 604 мың теңге.
8-орын– «Әлемдік экономика»
Бұл мамандық өзге экономикалық мамандықтар секілді кең таралмаған. Көптеген оқу орындарында тіпті бұндай мамандық жоқ. Дегенмен оқу құны өзгелер шамалас – ұлттықа университеттерде 1,25 млн теңге тұрса, жекеменшік оқу орындарында сәл арзандау.
9-орын – «Аймақтану»
Бұл да сирек кездесетін мамандықтың бірі, соған қарамастан оқу ақысы қымбат. Бұл мамандықты ҚазҰУ-да жылына 1,25 млн теңгеге оқуға болады. Ал AlmaU-да – 1,1 млн теңге тұрады.
10-орын– «Ақпараттық жүйелер» мен «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету»
Бұл мамандықтар Қазақстанда жаңа болғанына қарамастан, арзан емес. Мәселен, СДУ-да 219 жылғы оқу ақысы 1,2 млн теңге болса, ЕҰУ-да – 968 мың теңге, ал ҚазҰПУ-да 510 мың теңге тұрады.
ЖОО-лардың сайтында жарияланған прайст-лист пен қабылдау комиссиясының дерегіне сүйенсек, қазіргі кезде көптеген университеттер барлық мамандық бойынша оқу ақысын бірдей қылған. Мәселен, Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университетінде барлық мамандықтың оқу ақысы 345 мың теңге болса, Алматы технологиялық университетінде 420 мың теңге, Аграрлық университетте де 420 мың. Ал KIMEP-те барлық мамандықтар бойында 1 кредит құны 80,2 мың теңге, яғни жылына 2,88 млн теңге шығады.
Қандай мамандық екеніне қарамастан, ЖОО-лардың ішіндегі ең қымбаты – Назарбаев Университеті. Гуманитарлық және әлеуметтік бағыттағы мамандықтардың («Экономика», «Халықаралық қатынас», «Антропология» т.б.) орташа бағасы 19 мың долларды құрайды, ол Ұлттық банктің 25 шілдедегі курсы бойынша 7,3 млн теңгеге тең, ал басқа мамандықтардың бағасы 23 мың долларды немесе 8,8 млн теңгені құрайды. Бұл ЖОО-ға түсу үшін қосымша тест тапсыру керек.
