Қазақстан Ресейге қандай тауарларды қайта экспорттауда?

Bloomberg агенттігі Ресейге жаңа санкциялар пакетін енгізу мәселесі талқылап жатқанын жазды. Ақпаратқа сәйкес, бұл жолы Ресейге реэкспорт мәселесінде көмектесіп отырған елдер, атап айтқан Орталық Азия елдеріне де жанама салық салыну мүмкіндігі де талқылануы ықтимал. Осы орайда, Energyprom.kz сарапшылары Қазақстаннан Ресейге экспортталып жатқан 11 тауар санатына талдау жасап көрді.

Портал зерттеуіне сәйкес, Қазақстанға 2022 жылы есептеу және тұрмыстық техника бойынша 11 тауар санатының ішінде 8-іне қатысты ипорт өскен. Олардың кейбіреулері бойынша өсім айтарлықтай. Желдеткіштер, сорғыштар, сондай-ақ өнеркәсіптік кір жуғыш машиналар — үш есеге жуық, телевизиялық қабылдағыштарының импорты 44,5% өскен. Тауарлардың басым бөлігінің импорт көлемі 12%-ден 15%-ға ұлғайған.

2023 жылдың қаңтар-ақпан айларында бұл өсім жалғасып, тіпті күшейе түсті. Ұлттық статистика бюросының деректеріне сүйенсек, осы кезеңде Қазақстан телевизиялық қабылдағыштар мен электрондық-есептеу техникасын, сондай-ақ миксерлер екі есе, бейнекамералар – үш есе, кір жуатын машиналар алты есе көп әкеліне бастаған.

Айта кету керек, жеткізілімдердің өсуіне, аталған тауарларды әрдайым басқа елдер қайта сату ықпал етпеген. Статистиканың кейбір санаттары бойынша ішкі нарықта сату көлемінің өсуі байқалады. Мысалы, сол бейнекамералар еліміз аумағында 2023 жылдың қаңтар-ақпан айларында 2022 жылдың алғашқы екі айымен салыстырғанда үш есе көп сатылды. Ішкі нарықта теледидарларды өткізу көлемі 38,4%-ға, электрондық — есептеу техникасы — 82,8% – ға, түрлі тұрмыстық электромеханикалық аспаптар-70,6% – ға ұлғайды.

Экспортқа келетін болсақ, 2022 жылдың қаңтар–желтоқсанында зерттеу жүргізілген 11 тауар санатының тоғызы шынымен өсті. Өнеркәсіптік кір жуғыш машиналар (бес есе), электромеханикалық тұрмыстық аспаптар, миксерлер, электротехника (үш есе), теледидарлар (жеті есе) сияқты тауарларды Қазақстаннан тасымалдаудың нақты көлемі ұлғайды.

Ағымдағы жылдың қаңтар-ақпан айлары барлық санаттар бойынша өсім көрсетті. Жыл басында Қазақстан өз елінде өндірмейтін тауарлардың реэкспортын белсенді түрде арттырды. Рас, импортты және экспортты бірдей көлемде параллельді ұлғайту схемалары тауарлардың үш санаты — тұрмыстық кір жуғыш машиналар, теледидар қабылдағыштары және электронды есептеу техникасы бойынша ғана қаралады.

Бір қызығы, Қазақстанға импортталатын тұрмыстық және есептеу техникасының негізгі бөлігі Еуропа мен АҚШ өндірісі емес. 2022 жылы осы тауарларды импорттаудың нақты көлеміндегі елдердің үлесін есептеу ЕО мен АҚШ елдерінің мұндай өнімнің негізгі түрлерінің импортындағы үлес салмағы 5% – ға әрең жететінін көрсетті. Тек екі ірі тауар тобы бойынша батыс мемлекеттерінің үлесі осы жолақтан жоғары. Қазақстанға шаңсорғыштар импортындағы ЕО және АҚШ елдерінің үлес салмағы 10,4%, интегралды электрондық схемалар — 10,1% құрады.

Бір қызығы, АҚШ-тан Еуропамен салыстырғанда жеткізілімдердің нақты көлемі өте аз. Қазақстан үшін негізгі еуропалық жеткізушілер Польша, Литва, Германия, Чехия, Ұлыбритания сияқты елдер болып табылады.

Қазақстанға электрониканың негізгі жеткізушілері Қытай және басқа да Азия елдері-Түркия, Вьетнам, Гонконг болып қала береді. Бұл тізімге Қазақстанға электрондық тауарлардың едәуір бөлігін импорттайтын Ресейді де қосқан жөн.

Қазақстаннан қайта экспортталатын электрониканы сатып алушылар: РФ, Орталық Азия елдері (Қырғызстан, Тәжікстан, Өзбекстан, Түрікменстан) және қалған мемлекеттер. Кондиционерлер, компьютерлер, шаңсорғыштар, бейнекамералар, мониторлар және интегралды Электрондық схемалар сияқты өнімдер үшін Ресей жетекші сатып алушы. Оның Қазақстаннан экспорттағы үлесі 64% – дан асады. Тоңазытқыштарға, кір жуғыш машиналарға, телефондарға келсек, олар негізінен көрші Орталық Азия елдеріне экспортталады.

Егер Қазақстаннан Ресейге экспортты қарастыратын болсақ, онда 2022 жылы ол барлық позициялар бойынша өсті. Сонымен қатар, өсу өте маңызды-жеткізілімдердің физикалық көлемі туралы айтатын болсақ, бірнеше ондаған, тіпті жүздеген рет.

Бұл жерде ҚР Кеден статистикасы бойынша ашық дерекқорларда экспортталған тауарлардың белгілі бір өндіруші елге тиесілігі туралы мәліметтер жоқ екенін атап өту маңызды.

Айта кету керек, The Moscow Times басылымы, Кремльдің посткеңестік кеңістіктегі ең ірі сауда серіктесі саналатын Қазақстан, Ресейге параллель импорт тасымалдайтын жүктерге өз шекарасын жапқанын жазды.