Бірінші тоқсанында Қазақстанда ағымдағы шот тапшылығы өткен тоқсанмен салыстырғанда екі еседен аса қысқарды. Бұл туралы Halyk finance сараптама орталығы хабарлады.
Сараптамаға сүйенсек, бұл негізінен импорттың ұзақ уақыттан бері алғаш рет төмендеуі, сауда профицитінің кеңеюіне байланысты болды. Сонымен қатар экспорт та төмендеген, бірақ қарқыны қалыпты.
«Ағымдағы макроэкономикалық жағдайларды ескере отырып, ағымдағы жылы біз Ұлттық қордан аударылатын трансферттердің ұлғаюын күтеміз, бұл төлем балансының көрсеткіштеріне әсер етеді, бұл ретте ағымдағы операциялар шотының тапшылығы болжамын ЖІӨ-нің шамамен 3% деңгейінде сақтаймыз», – деп жазылған есепте.
ҚР ҰБ-ның алдын ала деректері бойынша, ағымдағы шоттың сальдосы бірінші тоқсанда 0,9 млрд доллар тапшылыққа тең. Бұл 2023 жылғы төртінші тоқсандағы тапшылықтан айтарлықтай аз – 2,1 млрд доллар (2023 жылға 8,7 млрд доллар). Ағымдағы шоттың теріс сальдосы көлемінің төмендеуіне негізінен тауарлар мен қызметтер импортының бірнеше жыл ішінде алғаш рет жыл/жыл 4,4%-ға қысқаруы әсер етті. Сонымен бірге есепті кезеңде экспорт көлемі де өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда аз болды. Бірақ төмендеу қарқыны төмен – 1,5%. Нәтижесінде 2024 жылдың бірінші тоқсанындағы сауда балансының профициті 9,0%-ға артты. Көрсеткіш 5,7 млрд долларды құрады.
Halyk finance мамандары пікірінше, сыртқы сауда жағдайы тұрақты геосаяси шиеленістерге және тауар экспортының жартысынан көбін құрайтын мұнай жеткізуді шектеу бойынша ОПЕК+ шараларына байланысты жақсарды. Нәтижесінде бірінші тоқсанда мұнай бағасы барреліне 80 доллардан жоғары болды. Екінші жағынан, бірінші тоқсанда экспорт көлеміне Ресей Федерациясымен кері экспорт операцияларының төмендеуі теріс әсер етті, бұл импорт көлеміне де әсер етті. Болашақта, күткендей, қайталама санкцияларға қатысты алаңдаушылық жағдайында Қазақстан бұрын байқалғандай, реэкспорттан экономикалық пайда алмайды.
«Жалпы биыл біз соңғы екі жылда екі таңбалы қарқынмен кеңейген қалыпты импорт көрсеткіштерін күтеміз. Еліміздегі мұнай өндірудің тоқырауын ескере отырып, экспорт көлемдерінде де айтарлықтай өзгерістер күтілмейді. Сауда балансының жақсаруына байланысты ағымдағы шот тапшылығының ЖІӨ-нің 3%-ға дейін қалыпты төмендеуін күтуге болады»,– дейді Halyk finance сарапшылары.
Сыртқы шоттарды біршама қолдау Ұлттық қордың резервтері мен активтерінен түсетін кірістердің ұлғаюымен қамтамасыз етілді. Бұл бірінші тоқсанда 0,4 млрд долларды құраған. Осы ретте тікелей инвесторлардың кірісі 2024 жылдың бірінші тоқсанында 2,6%-ға төмендеді. Ал қайталама кірістер бойынша 28,5%-ға төмендеген.
Сарапшылардың айтуынша, бірінші тоқсанда қаржы шотында капиталдың ағыны тіркелді. Алайда ол 0,7 млрд долларға дейін айтарлықтай төмендеген. Оның негізгі себебі тоқсанда портфельдік инвестициялардың 1,7 млрд долларға төмендеуі. Бірінші тоқсанда сала бойынша 0,5 млрд доллар ақша ағыны тіркелді. Бұл үкіметтің сыртқы міндеттемелерінің өсуін көрсетуі мүмкін.
Банк жүйесінде 1,6 млрд доллар ағыны тіркелді, экономиканың басқа салаларында резиденттердің активтері 1,4 млрд долларға қысқарды.
«Бірінші тоқсанда жоспарланған трансферттердің үштен бірінен астамы Ұлттық қордан алынғанын және Ұлттық қор қаражатын жедел пайдалану сәуір айында жалғасқанын ескере отырып, үкімет Ұлттық қордан бюджетке аударылатын трансферттерді ұлғайтуы ықтимал», – деп жазылған есепте.
Еске сала кетсек, ақпан айында Ұлттық қордан 609 млн доллар сатылған. Ал наурыз айында Ұлттық банк 700-800 млн АҚШ долларына тең валюта сатуды жоспарлап отыр. Одан түскен қаржы республикалық бюджетке трансферт ретінде жұмсалады.
