Еуразиялық Одақ елдері арасында Қазақстан бюджетінің кірісі ең төмен
2024 жылы Қазақстанның шоғырландырылған бюджет кірісі 27,5 трлн теңгені құрады. Бұл елдің жалпы ішкі өнімінің (ЖІӨ) 20,3%-ына тең. Алайда алдыңғы жылмен салыстырғанда бұл көрсеткіш 0,8%-дық тармаққа төмендеп, Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) елдері арасындағы ең нашар нәтижені байқатты.
ЕАЭО елдеріндегі көрсеткіштер
Еуразиялық экономикалық комиссияның (ЕЭК) мәліметінше, Қазақстаннан басқа ЕАЭО елдерінде бюджет кірістерінің ЖІӨ-ге қатынасы өскен. Атап айтқанда:
- Ресейде бұл көрсеткіш 33,5%-дан 35,5%-ға дейін артты;
- Арменияда 26%-дан 26,6%-ға көтерілді;
- Қырғызстанда 34,5%-дан 35,6%-ға өсті.
Салық түсімдерінің құрылымы
Қазақстанда 2024 жылы бюджетке түскен салық түсімдерінің негізгі үлесін корпоративтік табыс салығы мен қосылған құн салығы алды – әрқайсысы 19%-ды құрады. Алайда ҚҚС түсімі 2023 жылмен салыстырғанда 9%-ға төмендеді.
Басқа ЕАЭО елдерінде салық құрылымы былайша қалыптасты:
- Арменияда негізгі үлесті жеке табыс салығы (24%) мен ҚҚС (28%) алды;
- Қырғызстанда – ҚҚС (28%) және әлеуметтік қажеттіліктерге жарналар (14%);
- Ресейде – ҚҚС (19%) және әлеуметтік қажеттіліктерге жарналар (20%).
Жалақы өсімі мен әлеуметтік жарналар
ЕЭК деректері бойынша, 2024 жылы ЕАЭО елдерінде (Беларусьті қоспағанда) номиналды жалақының өсуіне байланысты жеке табыс салығының түсімі артқан. Қазақстанда бұл көрсеткіш 23%-ға өссе, Арменияда – 17%, Қырғызстанда – 20%, ал Ресейде – 28%-ға ұлғайған. Сол себепті әлеуметтік қажеттіліктерге жарналар да артты: Арменияда – 15%-ға, Қазақстан мен Ресейде – 20%-ға, Қырғызстанда – 16%-ға көбейді.
Табиғи ресурстарды пайдалану (өндіру) үшін алынатын салықтар мен алымдар Арменияда – 79%-ға, Қырғызстанда – 15%-ға, Ресейде – 31%-ға өскен. Ал Қазақстанда бұл көрсеткіш 7%-ға төмендеді.
Қазақстанның жалақы деңгейі ЕАЭО-да екінші орында
Қазақстанның шоғырландырылған бюджеті республикалық және жергілікті бюджеттерден, сондай-ақ Ұлттық қордың түсімдері мен шығыстарынан тұрады.
Бұған дейін Kursiv.media Қазақстан ЕАЭО елдері арасында орташа жалақы көлемі бойынша екінші орынға шыққанын жазған. 2024 жылы елдегі орташа жалақы 402,6 мың теңгені немесе 858 АҚШ долларын құрады. Бірінші орында Ресей тұр, бұл елде орташа номиналды жалақы 439,7 мың теңге немесе 951 АҚШ долларын құрады.
