Өзбекстан 45 елдің азаматтары үшін 30 күндік визасыз режим орнатты. Осылайша, ресми Ташкент алдағы 6 жылда кірмелі туризмнің ЖІӨ-дегі үлесін екі есе арттыруды жоспарлап отыр. Ал көрші елдердің турагенттіктеріне шетелдік клиенттерді ұстап қалу үшін, Өзбекстанға бағытталған логистикалық тізбекті табуға немесе өздерінің ерекше ұлттық туристік өнімдерін дамыту үшін инвестор іздеуге тура келеді.
Отбасылық жағдайға байланысты саяхат
Осы күнге дейін Өзбекстанға 19 елдің азаматтары визасыз кіре алатын еді. Ал биыл олардың қатары 64-ке жетті. Тағы 76 мемлекеттің азаматтары электронды виза рәсімдей алады. Әлемнің 54 елінен: Алжирден Ямайкаға дейін, транзитпен кетіп бара жатқан жолаушылар өзбектерде 5 күн бойы визасыз қонақтай алады. Сонымен қатар, Ташкентте 400 000 долларға, ал Қарақалпақстан мен басқа да облыстарда 100 мың долларға жылжымайтын мүлік сатып алған азаматтар Өзбекстанда тұру ыхтиярхатын иелене алады. Бұндай ыхтиярхат алуға мүмкіндік берілген елдердің саны – 110.
Өзбек билігі елге кіру саясатын түбегейлі өзгертіп жатыр. Өзбекстан Республикасының бас консулы Аброр Фатхуллаев Kursiv.kz берген сұхбатында, елде 2019-2025 жылдарға арналған туризмді дамыту бағдарламасы бекітілгенін айтып өтті. Оның мақсаты – «Өзбекстанды аймақтық және әлемдік туризм нарығындағы бәсекеге қабілетті елге айналдыру». Осы тұрғыда туристер ағынын жылына 9 миллионға жеткізу жоспарланған, соның ішінде 2 миллионын алыс шетелден келетін туристер құрауы тиіс.
Ең қызығы сол, «турист» деп кімді атауға болады? Айталық, ӨР Мемлекеттік статистика комитетінің дерегі бойынша, елге кірген 2,8 млн шетелдіктің тек 203,7 мыңы ғана «келу мақсатым – туризм» деп көрсеткен. Ал 2,2 миллионы өз туысқандарына қонаққа барған. Алайда, олардың мейрамхана мен экскурсияға ақша жұмсауына ешкім қарсы болмаған сыңайлы.
Былтыр Ташкентте өткен Халықаралық туристік инвестфорумға жиналғандар бір туристің Өзбекстандағы апталық шығыны, шамамен 619 доллар деп бағалаған. Өзбекстан премьер-министрінің орынбасары Азиза Абдухакимова келтірген деректерге сүйенсек, 2017 жылы өзбек туристік қызметінің экспорты $546,9 миллионды құраса, ал 2018 жылы $1,04 млрд-қа жеткен. Бас консулдың айтуы бойынша, 2025 жылға қарай, бұл көрсеткіш $2,2 миллиардқа жетуі тиіс, жалпы алғанда, туризмнің жалпы ішкі өнімдегі үлесі 2,3 пайыздан (2017 жылғы көрсеткіш) 5% жетуі керек. Бұл туристерді орналастыратын демалыс аймақтарының саны да 900-ден 3000-ға дейін өсіп, ал туристік фирмалардың саны 1700-де дейін жетуі керек. Салыстырар болсақ, «Туристік Қамқор» қорының төрайымы Инна Рей жарты жыл бұрын Қазақстанда 500-ге тарта туристік фирма жұмыс істейтінін айтқан еді.
Расында, бұл өзбектердің қолынан келетін секілді. Қазақстандық «Гранд» корпорациясының директоры Елена Радченко Өзбекстан бағытындағы турларға деген сұраныс соңғы 2-3 жылда 50 пайызға артқанын айтады. tutu.ru сайтының мәліметтеріне сүйенсек, Ташкент Жаңа жылдық демалыс орны ретінде, Прага мен Берлинді қоса алғанда, барлығының алдын орап кеткен. «Бұл – нақты ақпарат. Біздің компания ғана жүздеген туристерді қабылдап алды», – деп растайды ташкенттік «Central Asia Travel» компаниясының атқарушы директоры Николай Сербин. «Екі жылдан бері ол жаққа қазақстандық туристердің де сұранысы жоғары»,– деп тұжырымдайды алматылық «BeStar Travel» компаниясының менеджері Виктория Еремина. Екі сарапшы да туристік ағынның артуын Өзбекстан президенті Шавкат Мирзиёевтің елге кіруді оңтайландыру саясатымен байланыстырады. Бұл ретте Николай Сербин 2020 жылдың өзінде-ақ, туристердің қатары 3-4 есе артуы мүмкін екенін жоққа шығармайды.
Ал Аброр Фатхуллаевтың айтуынша, ел билігі визасыз режимнен бөлек, көлік инфрақұрылымын, ойын-сауық индустриясын дамытуды қолға алған. Сонымен қатар, маман дайындауға да басымдық бермек. Көптеген дамыған елдегідей, туристік полицияны дамыту жолға қойылмақ. Этнографиялық, аспаздық, денсаулық сақтау және туризмнің басқа да түрлеріне арналған тақырыптық аймақтар мен кластер құру, мақсатты туристік бағдарламалар жасау жоспарланған. Өзбекстанның Бас консулы бұл шаралар аймақтағы трансшекаралық туризмді де дамытуға ықпал ететініне сенімді.
«Өзбек билігі қазіргі трендтерді тиімді пайдалана алды» деп тұжырымдайды нарық өкілдері.
–Соңғы кездері ТМД елдері аймағындағы туризмге қызығушылық артып келеді, – дейді Қазақстан туристік қауымдастығының директоры Рашида Шәйкенова. Ұлттық валюталардың бірнеше рет құнсыздануы ТМД туристерін арзандау демалыс аймағын іздеуге мәжбүрледі. Айталық, бұрын туристер ағылатын Түркияның бағалары қалтаға салмақ түсіре бастады. Оның орнына адамдар Грузия, Әзірбайжан мен Ресейді таңдап жатыр. Ыстықкөл жағасындағы туристердің басым бөлігін қазақстандықтар мен ресейліктер құрайтыны құпия емес.
Ендеше неге Өзбекстан алға озып шықты? Кеңес заманынан бері, «Өзбекстан – тарихи ескерткіштер шоғырланған мекен» деген түсінік қалыптасқан. «Сонымен қатар, өзбектердің әр ісіне ұлттық мәдениетін қосатынын да ескеру қажет», – деп пайымдайды Рашида Шәйкенова. Ал Сербин мырзаның пікіріне сүйенсек, туристерге «Өзбекстанның аймақтық қауіпсіздік бойынша рейтингі жоғары болуы» маңызды. Оған қоса, «Өзбекстанда инфрақұрылым деңгейі біршама жақсы». Соған қарамастан, ол әлі де саланың дамуын тежеуші фактор болып тұр. Н.Сербиннің пайымдауынша, сұраныс ұсыныстан артық. Ал Елена Радченко инфрақұрылым мен бағадан еш өзгеріс байқап отырған жоқ. Осы орайда Николай Сербин жақын арада жағымды өзгеріс болатынына сенімді, өйткені оның алғашқы қарлығаштары да бар: ресейлік әуетасымалдаушылар Мәскеу мен Ташкент арасына құны 150 еуро тұратын акциялық билет ұсына бастады.
Ал еуропалық және америкалық туристер Өзбекстанға экзотика іздеп барады. Елена Радченко мен Виктория Еремина біздің туристер көбінесе Ташкент, Самарқан мен Бұқар қалаларына саяхаттайтынын айтады. Бірақ қазақтар көрші елге тарихты танып, дәмді палаудан дәм тату үшін ғана бармайды. Өз атын атамауды жөн көрген ташкенттік көлік компаниясының өкілі «Өзбекстанға өз бетімен, жолдамасыз кіретіндердің қатары артты» деп тұжырымдайды. Шымкент пен Тараздың тұрғындары Ташкент мейрамханаларында тойлатып қайтқанды жақсы көреді. Оған қоса, өзбек стоматологтары мен косметологтары да сұранысқа ие.
Өзгелерді байқа, өзің де ақша тап
Еуропа мен Американың туристері негізінен, бірден бірнеше елді көру үшін келеді. Николай Сербиннің сөзіне сүйенсек, нарықта Орта Азияның 5 мемлекетіне қарата айтылатын «Five -stans» бренді қалыптасқан. «Дегенмен, аймақтық туризмнің көшбасында – ондаған мемлекеттің азаматтары үшін визасыз режим орнатқан – Өзбекстан, Қырғыстан және Қазақстан тұр», – дейді сарапшы.
Ал жақын шетелден келетін туристер керісінше, бір саяхатында 1 мемлекетке, ары кетсе, 2 елге ғана барады. «Біздің Өзбекстанда серіктестеріміз бар және олармен жұмыс істеуге әрдайым дайынбыз. Өйткені олар әр клиенттің көңілін тауып, сапалы қызмет көрсетуде. Кейде кешенді турға да сұраныс болады, соған орай біз ұсыныс әзірлейміз, бірақ, өкінішке қарай, бұндай турларды сатып алатын туристердің қатары аз», – дейді «Гранд» компаниясының өкілі Елена Радченко. «Шетелден келетін туристер үшін Қазақстан мен Өзбекстанды қамтитын дайын өнім жоқ. Белгілі бір топ сұраныс жіберсе, арнайы тур жасалуы мүмкін, бірақ ондай қажеттілік туындаған жоқ», – дейді Виктория Эремина.
Ал Рашида Шәйкенова осындай өнім пайда болатынына сенімді. Қазіргі кезде Қазақстан туристік қауымдастығы ЕуроОдақ жобасы аясында ауылдық туризмді дамытумен айналысуда. Аталмыш жоба Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан және Тәжікстанды біріктіреді. Экологиялық туризм шеңберінде аймақ елдерін біріктіретін 28 арнайы тур дайындалған.
Сонымен қатар, Шәйкенова ханым Қазақстан өзінің ерекше турөнімін дамытуы керек деп тұжырымдайды: «Біріншіден, бұл – Қазақстанның көз тоймас табиғаты, қайталанбас ландшафты, екіншіден – көшпенділердің мәдени мұрасы. Қазір біз көшпелі өмір салтын толықтай көрсете алмаймыз, дегенмен, жартылай көшпелі тұрмысты таныстыруға күшіміз жетеді», – дейді сарапшы. Әзірге қазақстандық турфирмалардың басты міндеті – ресейлік туристерден айырылып қалмау. «Олардың қатары жыл сайын артады, сондықтан біз бұл туристер ағынын жоғалтып алмай, Өзбекстаннан Қазақстанға тартуымыз керек», – деп тұжырымдайды Қазақстан туристік қауымдастығының басшысы.
