Жаңалықтар

Қазақстан Ұлттық Банкі Ұлттық қор активтерін басқару жөніндегі 2030 жылға дейінгі тұжырымдаманы әзірледі. Жоба Ашық НҚА порталына орналастырылды. Бұл құжат Ұлттық қор активтерін басқару процесін реттейді.

ҚҰБ әзірлеген Тұжырымдама инвестициялық саясатты, Ұлттық қордағы активтерді басқарудың негізгі қағидаттары мен тәсілдерін айқындайды. Өз кезегінде Ұлттық қорды қалыптастыру және пайдалану, яғни, мемлекеттік қаржыны басқару мәселелері МҚБТ ережелерімен айқындалады және реттеледі.

«Тұжырымдамада активтерді стратегиялық аллокациялауды жүзеге асыру үшін қажетті Ұлттық қор қаражатын ұзақмерзімді инвестициялау қағидаты белгіленген. Бұл тәуекелді және қорғаныс активтер класын құрамдастырып қолдануға мүмкіндік береді. Ұлттық қордағы жинақ портфелінің үлесі келесідей бөлінеді: 60% – облигациялар, 30% – акциялар...

Фото: .kursiv.media

Мемлекеттік қызметке тұру барысында азаматтарға қазақ тілін білу деңгейін анықтайтын тест тапсыру міндеттелуі мүмкін. Бұл туралы Ғылым және жоғары білім министрлігі жариялаған тіл саясатын дамыту тұжырымдамасында айтылған.

Қазір мемлекеттік қызметке тұру барысында қазақ тілін білу тест тапсыру заңнамалық тұрғыда міндеттелмеген.

«Мемлекеттік қызметшілер мен қызмет көрсету органдарына, т.б қызметкерлерге қызметке тұру барысында «Қазтест» жүйесі арқылы тест тапсыру заңнамалық тұрғыда міндеттелмеген. Аталған мәселені қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілерге тиісті өзгерістер енгізу арқылы шешу қажет етіледі», – делінген министрліктің Қазақстанда тіл саясатын дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжымырымдасында.

Алайда бұл бастаманың іске асыру мерзімі хабарланбаған.

«Қазтест» – Қазақстан азаматтарының және...

Ұлытау өңіріндегі әлеуметтік мекеме басшысы мекемеде тұратын зейнеткерлер мен мүгедектердің қаражатын ұрлаумен айналысқан. Бұл ақпаратты Қаржы мониторингі агенттігі хабарлады.

Қазіргі уақытта жалпы сомасы 12 миллион теңгеден астам аса ірі көлемдегі алаяқтық фактісі бойынша сотқа дейінгі тергеу жүріп жатыр.

«Әлеуметтік мекеме, сондай-ақ сотталушылардың тұрғылықты мекен-жайларын тінту кезінде қариялардың 799 000 теңге көлеміндегі зейнетақы төлемдері, оларға тиесілі банк карталары, сондай-ақ аталған тұлғалардың қылмыстық әрекеттерін дәлелдейтін басқа да заттар мен құжаттар тәркіленді», делінген хабарламада.

Толық және жан-жақты тергеуге кедергі келтіріп, қылмыс ізіп жасырғысы келген басшысы ұсталып, уақытша ұстау изоляторына қамалды. Сот 2 айға дейін қамауға алу...

Фото: kursiv.media

2022 жылы шағын кәсіпорынның1 қызметкері 223,7 мың теңге орташа жалақы алған. Бұл орта кәсіпкер қызметкерлерінің жалақысымен салыстырғанда салыстырғанда 22,4%-ға немесе 64,4 мың теңгеге аз, деп жазады ERI.

Кәсіпкерлік субъектілерінің санатына байланысты жалақыдағы алшақтық бірнеше жылдан бері байқалып келеді. Айталық, 2018-2022 жылдары шағын кәсіппен айналысатын қызметкерлердің орташа жалақысы орта бизнеспен салыстырғанда 47 мың теңгеге аз болды.

2018 жылдары шағын кәсіптегі орташа жалақы 110 мың теңге болса, орта кәсіп қызметкерлері 144 мың теңге алған.

Жалақыдағы айырмашылық жыл сайын өсіп отыр: 2018 жылы – 34,1 мың теңге, 2019 жылы – 40,4 мың теңге, 2020 жылы – 44,7 мы...

Фото: shutterstock.com

Жасанды интеллект арқылы жасалған технологиялар қарыштап дамып келеді. Демек, ғалымдар, инженерлер мен бағдарламалаушылардың алдағы жылдары сүйенетін тенденциялары да өзгеріп отырады деген сөз. Бүгінгі материалымызда 2023 жылы пайдаланылатын, көбі күтіп жүрген технологиялардың үздік үштігі жайлы айтамыз. Олар өмірдің бірқатар саласына еніп, медицина, ғылым, білім, бизнеске көптен көп көмегін тигізеді деген жоспар бар.

Дижитал сыңар

Бұл технология әлі шақалақ секілді жап-жас. Бірақ архитектор, инженер, әскери саланың мамандары, ірі кәсіпорын иелері осы технологияға баса назар аударып отыр. Мысалы зауыттың дижитал сыңарын жасау арқылы кәсіпорын жұмысын оңтайландырудың түрлі моделін ойластыруға мүмкіндік береді. Сол арқылы бизнес иелері табысты еселеп көбейтудің қай...

Астана қаласындағы ақылы автотұрақтар заңнаманы сақтау, оның ішінде монополияға қарсы реттеу тұрғысынан тексерілетін болды. Үкіметте Экономиканы демонополизациялау жөніндегі комиссияның кезекті отырысы өтіп, «Астана қаласының ақылы автотұрақ кеңістігін құру, пайдалану және басқару» жобасы туралы ақпарат берілді, деп хабарлайды баспасөз қызметі.

«Жобаны жүзеге асыру үшін елорда әкімдігі 2018 жылы «Астана автотұрақ кеңістігі» ЖШС компаниясымен МЖӘ келісімшартына отырған. Талқылау қорытындысы бойынша уәкілетті мемлекеттік органдарға аталған келісімшартты республика заңнамасының нормаларын сақтау, оның ішінде монополияға қарсы реттеу тұрғысынан талдау тапсырылды», делінген хабарламада.

egov.kz сайтының мәлеметінше, «Astana Parking Space» ЖШС негізін қалаған және бірінші басшысы – Шыңғыс Досыбаев Серіктестік 2015 жылы алғаш...

Францияда ертең зейнеткерлік жасын ұлғайту туралы Үкімет қабылдаған реформаға қатысты, көптен күткен үкім шығады. Бұған алаңдаған тұрғындар Конституциялық Кеңестің ғимаратын бүгін қоршауға алды. Бұл туралы Хабар 24 хабарлады.

Олардың басты талабы – биліктің халық пікіріне құлақ асуы. Бүгін олар коммуналдық қызмет ошақтарын бұғаттап тастады. Кей оқу орындарында білім беру процесі тоқтады. Ұлттық статистика қызметі Франция халқының 73 проценті, бұл реформа бойынша ұлттық референдум өткізуді қолдайды дейді. Бұл мақсатта 1 мамыр – Еңбек күнінде тұрғындар, бұдан да ауқымды шеру өткізуді жоспарлап отыр. 

«Біз Конституциялық Кеңестің даналығына сенеміз. Оның саяси масштабы кең, Кеңестің мүшелері дұрыс шешім шығарады деген...

Құқық қорғау ұйымдарының жаңа есебіне сәйкес, 2022 жылы өлім жазасы 2021 жылмен салыстырғанда 75% – ға өсті. Бұл туралы euronews хабарлады.

Өткен жылы бұл елде кем дегенде 582 адам өлім жазасына кесілді. Бұл 2015 жылдан бергі ең жоғары көрсеткіш.Бұл сандар үкіметке қарсы турбулентті акциялар салдарынан өсті.

Наразылықтар қыркүйек айында исламдық киім кию ережелерін бұзды деп айыпталған жас әйелдің полиция бөлімінде қайтыс болғаннан кейін басталды.

Иранның құқықтары мен өлім жазасына қарсы топтары 2022 жылдың соңғы айларында наразылық акциялары үшін төрт адам өлім жазасына кесілді және жүзден астам адам өлім жазасын күтуде деп мәлімдейді. Өткен жылы өлім жазасына кесілгендердің көпшілігі есіртк...

Қытайлық Дин Лижэнь Астанада өтіп жатқан шахматтан әлем чемпионы атағы үшін матчтың төртінші партиясында жеңіске жетті. Бұл туралы ҚазАқпарат хабарлады.

Ресейлік Ян Непомнящий 47-ші жүрістен кейін ұтылғанын мойындады.

Осылайша, қытайлық гроссмейстер сериядағы есепті 2:2 қылып теңестірді.

Қос қарсылас бір реттен жеңіске жетіп, екі партияны тең аяқтаған болатын. Бесінші партия 15 сәуір, сенбі күні өтеді. Ертең гроссмейстерлер демалады.

Әлем чемпионаты аясында барлығы 14 партия жоспарланған. 7 ұпайдан жоғары жинаған шахматшы әлем чемпионы атанады.

2023 жылғы наурызда кедендік тексеру барысында Алматы қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің «Жетісу» кеден бекетінің лауазымды тұлғалары Алматы қаласы бойынша Экономикалық тергеу департаментінің қызметкерлерімен бірлесіп Авиациялық көлік прокуратурасы бастамасымен Үндістаннан әкелінген контрабанданы тәркіледі. Таза салмағы – 356 кг болатын 54 449 дана «тағамға биологиялық белсенді қоспа» деген атпен дайын дәрілік заттардың партиясын (таблетка түрінде) енгізуге тырысты – деп хабарлайды Алматы қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің баспасөз қызметі.

Кедендік сараптама нәтижесінде тауар «дәрілік зат» болып табылатыны және терапевтік мақсаттарда пайдалануға арналғаны анықталды. Ол дозаланған дәрілік формада бөлшек саудаға арналып оралған.

Жүргізілген есептеулерге сәйкес тауарлардың кедендік құны 43,4 миллион теңгені, ал...

Зайсан тұрғындары газ тарату құрылғысын орнату мен оны монтаждау ақысын өз қалтасынан төлеген. Алайда бұл жұмыстарды  газды жеткізіп беруші компания тегін істеп беру керек еді. Бұл туралы Хабар 24 сайты хабарлады.

Заң бұзушылықты прокуратура мен табиғи монополияларды реттеу басқармасының өкілдері анықтады. Газбен жабдықтау компаниясы бұл жымысқы әрекеті  есебінен 6 миллион теңге пайда көрген. Енді бұл артық қаражат тұтынушылардың әрқайсына тікелей немесе газ төлемақысын шегеру арқылы қайтарылуы мүмкін.

«Бірінші және аппиляциялық сатыдағы сот шешімдері бойынша, департаменттің шешімі заңды болып табылып, қазіргі таңда «Қазтрансгазаймаққа» осы талаптар орындалу бойынша шаралар қолдануда»,-деді ШҚО Табиғи монополияларды реттеу департаменті басшысының орынбасары Жұмагүл Мүсіпова.

Америка Құрама Штаттары мен оның одақтастары Ауғанстандағы қиын жағдай үшін жауапкершілікті өз мойнына алуы керек. Бұл туралы Самарқандтағы бейресми кездесудің қорытындысы бойынша Ресей, Иран, Қытай және Пәкістан СІМ басшыларының бірлескен мәлімдемесінде айтылған. Бұл туралы Анадолу сайты хабарлады.

«Министрлер АҚШ пен оның одақтастары Ауғанстандағы қазіргі қиын жағдай үшін жауапкершілікті өз мойнына алуы керек, сондай – ақ Ауғанстанға салынған біржақты санкцияларды дереу алып тастап, шетелдік Ауған активтерін қайтаруы керек»,-делінген бірлескен мәлімдемеде.

Премьер-Министр Энергетика министрлігіне Шымкент мұнай өңдеу зауытының қуаттылығын бұрын жоспарланғандай жылына 9 млн тонна емес, қазіргі 6 млн тоннадан 12 млн тоннаға дейін арттыру тәсілдерін қайта қарау қажеттігін атап өтті. Бұл туралы primeminister.kz хабарлады.

Сондай-ақ бұл жұмысты жаңадан салынатын қайта өңдеу кәсіпорындарының құрылысымен қатар жүргізу керек. 

Орталық мемлекеттік органдар мен қала әкімдігінің басшылары қатысқан кеңесте тұрғын үй, автожол, «Жұлдыз», «Бозарық» және «Тассай» индустриялық аймақтарының инженерлік инфрақұрылымын салу, «Сайрам» елді мекенінде жылыту жүйелері мен сорғы стансаларын реконструкциялау, қазандықтарды жаңғырту, сумен жабдықтау нысандарын және Алматы тас жолы бойындағы «Тұран» магистральдық кәріз коллекторын салу бойынша шаралар қаралды. 

Сонымен қатар оңтүстік өңірлік...

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Премьер-Министрдің орынбасары – Сауда және интеграция министрі Серік Жұманғаринді қабылдады. Бұл туралы Ақорда кз сайты хабарлады.

Президентке еліміздің сауда саласының былтырғы даму қорытындысы, Үкіметтің бағаны тұрақтандыру және қазақстандықтарды отандық азық-түлікпен толық қамтамасыз ету жөніндегі шаралары туралы баяндалды, сондай-ақ ауыл шаруашылығын дамытуға қатысты ұсыныс берілді.

Серік Жұманғариннің айтуынша, 2022 жылы Қазақстандағы тауар айналымының жалпы көлемі – 134,4 миллиард долларға жеткен. Бұл көрсеткіш 2021 жылмен салыстырғанда 32,1 пайызға көп. Қызмет көрсету саудасы 26,3 пайызға өсіп, 12,3 миллиард долларды құрады. Қазақстанның барлық негізгі сауда серіктесімен өзара тауар айналымында өсім байқалады.

Өңделген өнімдер экспорты 26,5 миллиард долларды құрап, бұрын-соңды...

Фото: kursiv.media

Мемлекет халықтың әлеуметтік осал тобына кіретін студенттердің жатақханада тұруын субсидиялауды жоспарлап отыр. Ғылым және жоғары білім министрлігі қаулысының жобасы «Ашық НҚА» сайтында жарияланды.

«Жоғары оқу орындарының жатақханаларында тұруға жұмсалатын шығынды басқа қаладан келіп оқитын бір студент үшін жылына 29 АЕК мөлшерінде ішінара өтемақы жүргізу ұсынылады. Бір студентке жылына 100 050 теңге», – делінген құжатта.

Министрліктің ақпаратына сәйкес, қазір еліміздің жоғары оқу орындарында халықтың әлеуметтік осал топтарынан шаққан 168 150 студент оқиды.

«Республикалық бюджетке бір мезгілде жүктемені болдырмау үшін осы тапсырманы кезең-кезеңімен іске асыру орынды деп санаймыз», – деп мәлімдеді министрлік.

Бірінш...

«ҚазТранОйл» АҚ-на 100 пайыз акциясы тиесілі «Магистральдық Суағызғы» компаниясы Ұлттық қордан дағдарысқа қарсы қаражатты облигациялық қарыз түрінде 50 млрд теңге алады. Бұл қаражат «Астрахань-Маңғышлақ» магистральдық су құбырын жаңарту және кеңейтуге жұмсалмақ.

Осыған байланысты «ҚазТрансОйл» АҚ Директорлар Кеңесінің шешіміне сәйкес 2023 жылғы 3 сәуірде «Магистральдық Суағызғы» ЖШС жалпы сомасы 50 млрд теңгеге 50 млн облигация шығарған.

Өз кезегінде «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ дағдарысқа қарсы қаражат беру үшін «Магистральдық Суағызғы» ЖШС-на облигациялық қарыз түрінде «Самұрық-Қазына» АҚ-дан осындай облигациялық қарыз тартады. «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ Директорлар кеңесінің 2023 жылғы 14 наурыздағы шешіміне сәйкес, «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ 50 млрд теңгеге облигация шығарды.

Қазақстан...

Фото: Ақорда

Мемлекет басшысы теннисші Елена Рыбакинаны қабылдады. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Australian Open, Индиан-Уэллс және Майами турнирлерінде керемет өнер көрсеткен Елена Рыбакинаны құттықтап, шеберлігі мен жеңіске деген ерік-жігері үшін ризашылығын білдірді. Бұл туралы Ақорданың баспасөз қызметі.

Мемлекет басшысы қазақстандық теннисшілердің жетістігі өскелең ұрпақ арасында осы спорт түрінің танымалдылығын арттыруға септігін тигізетінін атап өтті.

Өз кезегінде Елена Рыбакина жеңіс тұғырынан көрінген сәттерінде қолдау білдіргені және жүрекжарды құттықтауларын жолдағаны үшін Президентке алғыс айтты.Даңқты теннисші алдағы уақытта да беделді халықаралық жарыстарда сәтті өнер көрсетуге бар күш-жігерін жұмсайтынын жеткізді.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев қазіргі таңда елімізде 30 мыңнан аса адам...

Фото: shutterstock.com

Алдағы уақытта Siri мен Алиса сынды дауыстық көмекшілердің қазақстандық баламасы – Айсана атты робот шықпақ. Ол қазақ тілінде сөйлеп, жауап беретін болады. Бұл жоба Қазақстан Республикасында тіл саясатын дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдасы аясында жасалады.

Қазіргі кезде ірі ІТ корпорациялар өздерінің дауыстық көмекшілерін жасау арқылы бұл технологияны алға шығарып отыр. Ең танымалдарына: Google-дан Google Assistant, Apple-дан Siri, Amazon-нан Amazon Echo (Alexa), Microsoft-тан Cortana және Yandex-тен Алиса жатады.

«Қазіргі уақытта дыбыстық көмекші әзірлеудің маңызы зор. Бүгінде көпшілікке танымал «Алиса», «Alexa», «Cortana» мен «Siri» тәрізді өнімдер мәтінді пернетақта мен тінтуірді пайдаланбай енгізу, қолданушының ауызша...

ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігі экологиялық мониторинг жүргізіп, нәтижесінде еліміздің 8 қаласында атмосфералық ауаның ластануы жоғары деңгейге көтерілгенін анықтаған. Олар – Астана, Алматы, Қарағанды, Теміртау, Атырау, Ақтөбе, Балқаш және Өскемен қалалары. Бұл жайлы Экологиялық реттеу және бақылау комитеті төрағасы міндетін атқарушы Айдар Абдуалиев айтты.

Аталған қалалардағы экологиялық жағдайды нашарлататын негізінен жылу электр станциялары екен. Мәселен, Алматыдағы көк түтін мен зиянды қалдықтардың 97 пайызын жылу электр станциялары шығарады екен. Сол себепті де, министрлік мұндай энергетикалық нысандарды реконструкциядан өткізіп, газбен жылытуға көшіруді жоспарлап отыр.

Осы мақсатта ЖЭС-3 нысаны 2025 жылы, ал ЖЭС-2 нысаны 2026 жылы толықтай газбен жылытуға көшіріледі. Бұл...

Фото: Айнаш Қойшыбаева

15 сәуірден бастап Қазақстан аумағындағы киіктердің санын анықтау мақсатында әуе санағы жүргізіледі. 2022 жылғы санақ нәтижесі бойынша еліміздегі киік саны 1,3 млн басты құрайды.

«Киіктерді санауға «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК, Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің аумақтық инспекция қызметкерлері, сонымен қатар Қазақстандағы биоалуантүрлілікті сақтау қауымдастығының ғылыми мамандары жұмылдырылған», дейді Экология министрлігі

Санақ тобы екіге бөлінген – бірі бетпақдала популяциясында, екіншісі – Орал және Үстірт популяцияларында санақ жүргізіеді.

Сонымен қатар, Эконлогия және табиғи ресурстар министрлігі БҰҰ «Алтын Дала» табиғатты қорғау бастамасы жайлы фильм жарыққа шығарғанын хабарлады.

«Алтын Дала» табиғатты қорғау бастамасы (АДТБ) қалпына...

Фото: shutterstock.com

Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі жүйелік негізде банктер мен микроқаржы ұйымдарының проблемалық берешекті реттеу тәртібін қолдануларының мониторингі мен талдауын жүзеге асырып тұрады. Агенттіктің деректеріне сәйкес, 2023 жылғы қаңтар-ақпанда банктер мен МҚҰ-ға жасалған кредиттік шарттардың талаптарын өзгертуге 93,6  мыңнан астам қарыз алушы жүгінді. Олардың ішінде, шамамен  62,3 мың қарыз алушыға қатысты қарыздар мен микрокредиттерді қайта құрылымдау жөнінде жұмыс жүргізілді. Жалпы алғанда, 2022 жылы банктер мен МҚҰ-лар 708,7 мың қарыз алушының өтініштерін қарады, оның ішінде 527,8 мың азаматқақайта құрылымдау мақұлданды.

Fingramota.kz қарыз алушыда кредит бойынша мерзімін өткізіп алса, не істеуге болатыын хабарлайды.

Егер қарыз алушы...

АҚШ Ресейдің «Росатом» мемлекеттік корпорациясының құрамына кіретін кәсіпорындарға қарсы санкциялар пакетін жариялады. Атап айтқанда, Росатом жобаларын шетелде дамытуға жауапты «Русатом Оверсиз» компаниясына қатысты шектеулер қойылды.

АҚШ Ресей мен басқа да мемлекеттердің 34 жеке және 120-дан астам заңды тұлғаларына қарсы санкция салды. Тиісті тізімді 12 сәуірде АҚШ Қаржы министрлігі жариялады. Оның құрамына, басқалармен қатар, ресейлік «Росатом» мемлекеттік корпорациясының құрылымына кіретін кәсіпорындар кірген.

Солардың бірі – «Русатом Оверсиз» АҚ. Ол кәсіпорын «Росатомның» ядролық технологиялар саласындағы, соның ішінде сутегі энергетикасы саласындағы энергетикалық емес шешімдерін халықаралық нарыққа жылжытумен айнлысады. «Русатом Оверсиз» компаниясының президенті Евгений Пакерманов та осы жолғы санкциялар тізіміне енді.

«Коммерсантъ» газетін...

Фото: Ақорда

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетіндегі (ҰҚК) тағайындау туралы бірнеше жарлыққа қол қойды, деп хабарлайды Ақорда сайты.

Мемлекет басшысының өкімімен Нұрғали Білісбеков Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының орынбасары лауазымынан босатылған. Ол бұл қызметті 2013 жылдан бері атқарып келген. Оның қызметтен кету себебі айтылмады.

Өз кезегінде Руслан Сейсембаев пен Асхат Төлеуов Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Төрағасының орынбасарлары болып тағайындалды. Руслан Темірғалиұлы Терроризмге қарсы қызметті басқарса, Асхат Қалмағамбетұлы Экономикалық қауіпсіздік қызметін қолға алады.

Бұған дейін Президент Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының орынбасары, Сыртқы барлау қызметінің директоры қызметін атқарған Ғабит Байжановты қызметінен босатқан...

Еуропалық Одаққа Қазақстанның көмір экспортының көлемі ұлғайды. Бұл турады Экономикалық зерттеулеу институты мәлім етті.

2023 жылдың екі айының қорытындысы бойынша Қазақстан Еуропалық Одақ елдеріне сомасы 86,2 млн АҚШ доллары болатын  1,27 млн тонна көмір экспорттады, бұл 2022 жылдың алғашқы екі айынан 3,8 есе көп (337 мың тонна).

Бұл ретте жеткізілімдердің 90% – Польша, Латвия және Эстонияға тиесілі. Сонымен қатар, Германияға, Чехияға және Нидерландыға да қазақстандық көмір жеткізіле бастады.

2022 жылдың тамызында Еуро Одақ елдері ресейлік көмірге қатысты импорттық эмбарго жариялаған болатын. Бұл өз кезегінде бүкіл ресейлік көмір экспортының 25% -не әсер етеді (бұл жыл...