Жаңалықтар

Денсаулық сақтау министрлігіне мемлекеттік шекараны кесіп өтетіндердің ПТР тестілеуден өту уақытын келуге дейін 72 сағаттан 48 сағатқа дейін қысқарту мәселесін қарау тапсырылды. Мұндай шешім коронавирустық инфекцияға қарсы күрес жөніндегі жедел штабтың отырысында қабылданды. Бұл туралы 24.kg сайты хабарлады.

Министрлер кабинеті төрағасының орынбасары Еділ Байсалов жаңа COVID-19 штаммының әкелінуіне және таралуына жол бермеу шараларын күшейтуді тапсырды. Ол министрлер кабинетінің мемлекеттік шекараларды жабуға қарсы екенін, бірақ алдын алу шараларын күшейту керектігін баса айтты.

Ресейде 8 желтоқсаннан бастап коронавирусқа арналған ПТР тестінің жарамдылық мерзімі 72 сағаттан 48 сағатқа дейін қысқарды. Бұл бас мемлекеттік санитарлық дәрігер, Роспотребнадзор басшысы Анна Попованың қаулысына сәйкес. Қырғызстанны...

Полицияға қаржы ұйымының қызметкері қоңырау шалып, тәртіп сақшыларынан шұғыл келуді өтінді. Павлодарлық несие беруді талап етіп, жанжал шығарған. Бұл туралы Polisia.kz. сайты хабарлады.

 “Ер адам келіп, жанжал шығарып, бізге жұмыс істеуге кедергі келтірді, бөлмеден кету туралы өтінішімізге құлақ салмайды», – деді қоңырау шалушы.

Оқиға орнына келген полицейлер істің барлық мән-жайын анықтады. Қала тұрғыны қымбат телефон сатып алуды жоспарлап отырғандықтан, оған несие беруді талап еткен. Бірақ қаржы ұйымының жұмыскерлері өтініштен бас тартты, себебі бұл клиент несие алу шарттарына сәйкес келмеді – ол жұмыс істемейді және басқа қарыздарды өтемеген. Содан кейін ер адам қызметкерлердің жұмысына кедергі келтіре бастады, айқайлап, басқа...

Қытайда адамда жоғары патогенді H5N6 құс тұмауын жұқтырудың жаңа жағдайы тіркелді. Бұл туралы RTHK радиостанциясы материктік Қытайдан алған Гонконг денсаулық сақтау органдарының хабарламасына сілтеме жасап мәлімдеді. Бұл туралы ТАСС агенттігі хабарлады.

Инфекция оңтүстік Гуандун провинциясының 68 жастағы тұрғынында анықталды. Ол құстарды асыраған.

Оның белгілері 3 желтоқсанда пайда болып, төрт күннен кейін ауруханаға жатқызылды. Қазір ол дәрігерлердің бақылауында, оның жағдайын дәрігерлер ауыр деп бағалап отыр.

2014 жылдың мамыр айында оңтүстік-батыс Сычуань провинциясында құс тұмауының H5N6 штаммының әлемде адам алғаш рет тіркелгені туралы хабарланған. Содан бері Қытайда мұндай жағдайлардың саны 53-ке жетті. 2021 жылы құс тұмауының H5N6 штаммынан 21 адам қайтыс болды.

Жаңа есеп бойынша, ең оптимистік сценарийде «пандемияға дейінгі» балаларды қорғау көрсеткіштерін қалпына келтіруге кемінде жеті жыл қажет болады. Бұл туралы Анадолу сайты хабарлады.

COVID-19 пандемиясының балаларға әсері бұрын-соңды болмаған және ЮНИСЕФ-тің 75 жылдық тарихындағы ең ауыр дағдарысқа әкелді. Ең оптимистік сценарийде балаларды қорғау саласындағы «пандемияға дейінгі» көрсеткіштерді қалпына келтіруге кемінде жеті жыл қажет.

Бұл туралы Біріккен Ұлттар Ұйымының Балалар қорының (ЮНИСЕФ) «Жоғалған онжылдықтың алдын алу: балалар мен жастарға COVID-19 жойқын әсерін жою бойынша шұғыл әрекет» атты жаңа баяндамасында айтылған», – деп хабарлады БҰҰ баспасөз қызметі.

Оның авторлары пандемия кедейлік, денсаулық, білімге қол жеткізу, тамақтану, балаларды қорғау және психологиялық әл-ауқат...

Мәскеу облысында Агенттіктің Алматы қаласы бойынша аумақтық департаментімен іздестірудегі В.Власов ұсталды. Бұл туралы ҚР ҚМА баспасөз қызметі хабарлады.

Оған қатысты «Банк РБК» АҚ-ның 15 миллион АҚШ доллары мөлшеріндегі кредиттік қаражатын жымқыру фактісі бойынша қылмыстық іс тергелуде.

Қылмыстық қудалаудан жасырынып жүрген В. Власов 2018 жылдан бастап халықаралық іздеуде болатын.

Қазіргі уақытта іздестірілуші Мәскеу облысының Ішкі істер органдарымен қамауға алынды. Оны Қазақстан Республикасына экстрадициялау мәселесі шешілуде.
 

Ресейдегі мигранттардың орташа жалақысы айына 47 100 рубльді құрайды. Бұл туралы  24.kg сайты Ресей Мигранттар федерациясының президенті Вадим Коженов мәлімдемесіне сілтеме жасап хабарлады.

Оның айтуынша, мамандар 2021 жылы Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстаннан келген иммигранттар – барлығы 4 739 мигрантпен зерттеу жүргізіп, сауалнама жүргізген. Сауалнама нәтижелері бойынша жаңадан келгендер орташа есеппен 77 200 рубль табыс тапқысы келетіні анықталды.

Сондай-ақ орыс тілін нашар білетіндер 37 мың рубль, ал жақсы білетіндер 49 мың рубль алатыны атап өтілді.

Мигранттардың 54,4 пайызы Ресейге үйдегі жалақының аздығынан барса, 30,5 пайызы өз елінде жұмыс жоқтығын, 18 пайызы жалпы өмір сүру деңгейінің төмендігін айтып шағымданған.

Вадим Коженов...

Қырғызстан электр қуатының ең арзан бағасы бойынша әлемде төртінші орында, орташа есеппен киловатт-сағат 0,017 долларды құрайды. Бұл туралы британдық Cable.co.uk басылымының рейтингінде айтылған, деп хабарлады 24.kg сайты.

Баяндамада Ливия (0,007 доллар), Ангола (0,013 доллар), Судан (0,014 доллар) және Зимбабве (0,021 доллар) да әлемдегі ең арзан электр энергиясы бар елдердің қатарында екені атап көрсетілген.

«Электр энергиясы ең қымбат елдерден айырмашылығы, электр энергиясының тарифтері ең төмен елдердің ешқайсысы арал емес, бесеуінің үшеуі Сахараның оңтүстігіндегі Африкада орналасқан. Африкалық емес жалғыз ел – Қырғызстан », – делінген хабарламада.

Қырғызстанмен көршілес елдер арасында жанармай бағасы бойынша Ресей 22 орында (0,05 доллар), Қазақстан...

«ҚазАвтоЖол» ҰК» АҚ екі жыл бұрын қайта жөндеуден өтіп, бірақ пайдалануға қабылданбаған Қарағанды – Теміртау автобанын жөндеуге тендер жариялады. Жоспарланған сатып алу сомасы ҚҚС қосқанда 1,6 млрд.

goszakup.gov.kz сайтының хабарлауынша, мердігер көлік магистралінің жекелеген учаскелерінде әртүрлі жұмыс түрлерін орындауы керек: жер асты қабатын қалыпты жағдайға келтіру, цемент-бетон жабындысын қиыршық тас-мастикалық асфальтбетон жабынымен ауыстыру, инженерлік желілерді қайта салу (сумен жабдықтау желілері, электр желілері) және т.б.

2017-2019 жылдарды қоса алғанда, Қарағанды-Теміртау автожолы қайта жаңғыртылды – жолдың жүру бөлігі төрт жолақтан алты жолаққа дейін кеңейтілді. Жұмыстың негізгі бөлігінің аяқталғанына қарамастан, тапсырыс беруші («ҚазАвтоЖол» ҰК» АҚ) нысанды әлі ресми түрде пайдалануға қабылдаған жо...

Иорданияның билігі коронавирустың жаңа штаммының пайда болуына байланысты шетелдік саяхатшыларға кіру ережелерін күшейтті. Бұл туралы lenta.ru сайтыThe National News сілтеме жасап хабарлады.

12 желтоқсаннан бастап Иорданияға келетін барлық туристер вакцинация мәртебесіне қарамастан, тіркеуден 72 сағат бұрын алынған ПТР сынамасының теріс нәтижесін көрсетуі керек.

Желтоқсан айының басында Ұлыбритания билігі коронавирустың жаңа омикрондық штаммының пайда болуына байланысты шетелдік саяхатшылардың кіру ережелерін күшейтті. 7 желтоқсаннан бастап 12 жастан асқан барлық демалушылар елге 48 сағаттан аспайтын мерзімге ПТР немесе экспресс-антиген сынамасының нәтижесін көрсеткеннен кейін ғана кіре алады.

Ең жаңа COVID-19 B.1.1.529 штамы Оңтүстік Африкада табылды және оған грек әрпі omicron (O) берілді. Дүниежүзілік...

ШҚО-да екі адамда қос азаматтық анықталды, – деп хабарлайды Polisia.kz сайты.

 «Мигрант» жедел профилактикалық іс-шарасы барысында көші-қон қызметінің қызметкерлері қос азаматтық фактілерін анықтауды жалғастыруда. 

Мәселен, Риддер қаласында 2006 жылы Алтай өлкесінде азаматтық алып, Ресей Федерациясы азаматының паспортын ресімдеген ер адам анықталды. 

 «Ресей азаматы бола тұра, ол тоғыз жыл Қазақстан Республикасының аумағында зейнетақы алып келген екен. Ол үшін ер адам ҚР ӘҚБК-нің 496-бабы бойынша 100 АЕК сомасында айыппұл түрінде әкімшілік жауапкершілікке тартылды», – деді ШҚО ПД көші-қон қызметі басқармасының бастығы Ербол Бекпаев. 

Сонымен қатар, Ұлан ауданында ер адам 2020 жылы Ресей Федерациясының азаматтығын алып, алайда полиция органдарына хабарламаған...

Бангладеште әлеуметтік желіде ел билігін сынаған адамды саяси түрде өлтірген 20 студент өлім жазасына кесілді. Бұл туралы lenta.ru Deccan Herald сайтына сілтеме жасап хабарлады.

Басылымның хабарлауынша, 21 жастағы Абрар Фахадтың денесі жатақханадан табылған. 
Ол Facebook-те премьер-министр шейх Хасинаны Үндістанмен бұрынғы келісімге байланысты сынаған жазбасын жариялады.

Тергеу мәліметінше, жас жігітті алты сағат бойы крикет таяқшасымен ұрған. Бұл іске жәбірленушінің курстастарының 25-і кінәлі деп танылып, бесеуі өмір бойына бас бостандығынан айырылды. Фахадтың әкесі сот шешіміне көңілі толатынын айтты. Үкімдер жақын арада орындалады деп үміттенді.
 

Қарағанды облысының тұрғыны 7 қолма-қол ақша фирмасын құрып, мемлекетке 280 миллион теңге шығын келтірген. Бұл туралы ҚР ҚМА Баспасөз қызметі хабарлады.

Қаржы мониторингі агенттігінің Қарағанды облысы бойынша аумақтық департаменті бақылаудағы 7 компанияның атынан жалған шот-фактураларды шығару фактісі бойынша Н.Кожемякинаға қатысты сотқа дейінгі тергеуді аяқтады.

2018-2020 жылдар аралығында Н.Кожемякина басқа тұлғамен қылмыстық сөз байласып, мүліктік пайда алу мақсатында 7 кәсіпорынды – «Read Oilers» ЖШС, «Гамма Проект» ЖШС, «Стройфирма Астэр» ЖШС, «ЖОҒАРЫ ҚҰРЫЛЫС» ЖШС, «ВИЗУВИЙ» ЖШС, «Восток 98» ЖШС, «Меридиан 2020″ЖШС сатып алып, басқа тұлғаларға тіркеді.

Осы кәсіпорындардың атынан көрінеу жалған мәліметтері бар бухгалтерлік құжаттар жазылған.

Контрагент-компаниялармен жасалған мәмілелер шеңберінде қаражатты заңсыз...

Қазақстанда цифрлық таңбалау енгізіліп жатыр. 1 қарашадан аяқ киімдерді міндетті таңбалау талабы күшіне енгені белгілі. Осы орайда  Цифрлық экономиканы дамыту орталығы тауар таңбалауға қатысты кең тараған 5 мифке қатысты түсініктеме береді.

1-миф. Цифрлық таңбалау салдарынан көптеген кәсіпкер өз бизнесін жабуға мәжбүр болады.
Факт. Цифрлық таңбалау салық төлемейтін жосықсыз кәсіпкерлер үшін ғана тиімсіз. Заңды түрде жұмыс істейтіндер бұрынғыдай жұмысын жалғастыра береді, ал адал кәсіпкерлер үшін салауатты бәсекелестікке жағдай жасалады. Бұдан бөлек, таңбалау қазақстандық өндірушіні импортпен тең жағдайға қояды, өйткені барлық тауар таңбалануы тиіс.

2-миф. Бөлшек сауда үшін таңбаланған тауарлармен жұмыс істеуге арналған жабдық қымбат және әрдайым келесі өнім тобы үшін жаңасын сатып алу керек. 
Факт.

Қазірдің өзінде 57 елде коронавирустың жаңа штаммы анықталды, деп жазады ТАСС Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының хабарламасына сілтеме жасап.

Омикрон штаммының болуы ДДҰ-ның барлық алты аймағынан хабарланды.

Сарапшылар Оңтүстік Африка елдерінде коронавирустық инфекцияны жұқтырғандар санының қарқынды өсіп келе жатқанына назар аударды. Сарапшылардың пікірінше, аймақта омикронның таралуы, сондай-ақ ДДҰ алаңдаушылық тудыратын нұсқа ретінде жіктелгеннен кейін халықты коронавирусқа тестілеудің жоғарылауы рөл атқарды.

 «Алдын ала талдаулар омикрондық нұсқада кездесетін мутациялар антиденелердің бейтараптандыру белсенділігін төмендетуі мүмкін екенін көрсетеді, бұл табиғи иммунитеттен қорғаныстың төмендеуіне әкеледі», – деді ДДҰ.

ЕО-ның 18 елінде анықталған осы штамммен жұқтырудың 212 жағдайы туралы ақпаратқа сілтеме жасай отырып, сарапшылар...

Біріккен Араб Әмірліктері 2022 жылдың 1 қаңтарынан бастап батыстық жұмыс уақыты мен 4,5 күндік жұмыс аптасына көшеді. Бұл туралы ВВС сайты хабарлады.

Бұл БАӘ-де демалыс күндері қазіргідей жұма мен сенбі емес. Енді сенбі, жексенбі және жұманың жартысы болады дегенді білдіреді. Бұл Дубайдың батыстық экономикалық серіктестермен жұмыс уақытымен сәйкес келуіне мүмкіндік береді.

Жұма – Исламдағы қасиетті күн, сондықтан Парсы шығанағы елдері мен араб елдерінің көпшілігінде демалыс күндері жұма және сенбі – немесе бейсенбі және жұма күндеріне келеді.

БАӘ демалыс күндерін сенбі мен жексенбіге ауыстырған Парсы шығанағындағы алғашқы мемлекет болды.

Дегенмен, жұманың жартысы да жұмыссыз қалады. Мемлекеттік компаниялардағы күн 12:00-де аяқталады...

Қырғызстанда жер учаскесіне құқықты куәландыратын құжаттарды ресімдеу, сондай-ақ жылжымайтын мүлікке техникалық зерттеу жүргізу процедуралары жеңілдетілді. Бұл туралы 24.kg сайты министрлер кабинетінің баспасөз қызметіне сілтеме жасап хабарлады.

Тиісті шешімге министрлер кабинетінің төрағасы Ақылбек Жапаров қол қойды.

Жер учаскесіне құқықты куәландыратын құжаттарды ресімдеу және жылжымайтын мүлік объектілерін техникалық тексеру саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтер мәселелері бойынша кейбір үкімет шешімдеріне өзгерістер енгізу туралы қаулы республиканың нормативтік құқықтық актілеріндегі олқылықтарды жою мақсатында әзірленді және қолданысқа енгізіледі. Ресми жарияланған күннен бастап.

Ақтөбеде медбике 67 адамға жалған вакцинация құжатын жасаған, – деп хабарлайды Polisia.kz сайты.

Ақтөбе қаласының емханаларының бірінде жұмыс істейтін медбике өзінің қызметтік жағдайын пайдалана отырып, «COVID-19» вакцинациясының тізімдемесіне 67 адамның деректерін заңсыз түрде енгізген.

Тергеу барысында медбике әрбір жалған құжат үшін әр адамнан 15 мың теңге сомасында ақшалай сыйақы алғанын айтты. Аталған факті негізінде ҚР ҚК-нің 385-бабының 2-бөлігі (Жалған құжаттарды, мөртабандарды, мөрлерді, бланкілерді, пошта төлемінің мемлекеттік белгілерін, мемлекеттік наградаларды қолдан жасау, дайындау немесе өткізу) және ҚР ҚК-нің 247-бабының 1,2-бөлігі (Заңсыз сыйақы алу) бойынша сотқа жолданды.

Ақтөбе облысының Полиция департаменті заңсыз сыйақы алғаны үшін қылмыстық жауапкершілік бар екенін еске салады...

Сингапур ғалымдары «омикрон» коронавирус штамын анықтайтын әлемдегі алғашқы мамандандырылған ПТР тестін жасап шығарды. Бұл туралы Covid-19 таралуына жол бермеу жөніндегі ВАК Telegram каналы хабарлады.

 Тестті Bio Acumen Global фармацевтикалық компаниясы әзірледі. Қазіргі кездегі тестілер коронавирустық инфекцияны анықтай алады, бірақ пациенттің қандай штамды жұқтырғанын көрсетпейді. Жаңа тестті қолдану уақытты үнемдеуге көмектеседі, COVID-19 жұқтыру фактісін және организмде «омикрон» штамының бар-жоғын бірден анықтайды. Әзірлеуші компания жақын арада көрші елдерге жаңа ПТР-тестілерді жеткізуді жоспарлап отыр. 

 Ресейлік вирусолог Петр Чумаков «омикрон» штамын «тірі» вакцина деп атады. В. А. Энгельхардт атындағы молекулалық биология институтының зертхана меңгерушісі «омикронның» пайда болуымен адамзат локдаундар туралы ұмыта алады деген үмітін...

Қазақстанда ағымдағы жылы жиһаз кәсіпорындарының қарқынды өсуі байқалады. Бұл туралы ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі «QazIndustry» Қазақстандық индустрия және экспорт орталығы» АҚ баспасөз қызметі хабарлайды.

Бүгінде елімізде 1491 шағын және орта кәсіпорын жұмыс істейді, олар осы жылдың 10 айында 49,3 млрд теңгеге өнім өндірді, бұл номиналды мәнде 2020 жылдың тиісті кезеңінің көрсеткішінен 16,5 млрд теңгеге жоғары.

Нақты көлем индексі (НКИ) айтарлықтай ұлғайып, 114,9% – ды құрады. НКИ өсімі саланың барлық секторларында қамтамасыз етілген. Бұл ретте өндіріс көлемінің едәуір өсуі кеңселер мен сауда кәсіпорындарына арналған жиһаз өндірісінде 1,4 есе байқалады.  

Отандық жиһаз өнеркәсібінің өнімдері көрші елдерде сұранысқа ие. Экспортты...

Америка Құрама Штаттары 2022 жылы Бейжіңдегі қысқы Олимпиада ойындарына дипломатиялық бойкот жариялады. Оған ҚХР-дағы адам құқықтарының жағдайы себеп болып отыр, деп хабарлайды NBC Ақ үйдің мәлімдемесіне сілтеме жасап.

Баспасөз хатшысы Джен Псаки брифинг ұйымдастырып, Джо Байден «Қытайдың Шыңжаңда жалғасып жатқан геноцид пен адамзатқа қарсы қылмыстарды, сондай-ақ басқа да адам құқықтарының бұзылуын ескере отырып» Бейжіңдегі ойындарға дипломатиялық немесе ресми өкілдерді жібермейтінін айтты.

Дипломатиялық бойкот АҚШ үкіметінің шенеуніктерінің ойындарға қатыспауын білдіреді, бірақ американдық спортшылар жарысқа қатыса алады. Псаки американдық спортшыларға бұл бағытта толық қолдау көрсетілетінін атап өтті. Ақ үй өкілі бұл жерде АҚШ пен басқа да бірқатар елдер Мәскеу Олимпиадасына спортшыларын...

Қырғызстанда аяқ киім шығаратын жаңа кәсіпорын іске қосылды. Бұл туралы 24.kg сайты  Инвестициялар және даму агенттігінің (KADI) баспасөз қызметіне сілтеме жасап хабарлады.

Жобаны жүзеге асыру иірілген жіп өндірісі мен құрылыс қолғаптарын өндіру бойынша алдыңғы жобадан алынған табысты қайта инвестициялаудың арқасында басталғаны атап өтілді.

KADI өндірістің елде баламасы жоқ екенін, кәсіпорынның импортты алмастыратын және экспортқа бағытталғанын – өнімнің 40 пайыздан астамы Қазақстан нарығына жіберілетінін айтты. Кәсіпорынның өндірістік қуаты жылына 600 мың жұптан асады.

Компания өндіріс желісін кеңейтіп, спорттық аяқ киімдерді шығаруды жоспарлап отыр.

 Қазірдің өзінде ондаған елдерде табылған COVID-19-тың омикрон штаммы әлі бірде-бір өлімді тудырған жоқ. Тиісті ақпаратты AFP агенттігінің хабарлауынша, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы таратқан. Бұл туралы РИА Новости мәлімдеді.

«Жаңа штаммның қаншалықты жұқпалы екенін және оның одан да ауыр ауруды тудыратынын анықтау үшін тағы бірнеше апта қажет», – деді ДДҰ денсаулық сақтау саласындағы төтенше жағдайлар бағдарламасының директоры Майкл Райан.

«Біз барлығына қажетті жауаптарды алуды көздеп отырмыз», – деді ол.

 Бұған дейін Дүниежүзілік ұйым коронавирустың жаңа нұсқасын алаңдаушылық тудыратын санатқа жатқызуға шешім қабылдады. 

20 қарашада ғалымдар Ботсвана мен Оңтүстік Африкада B.1.1.529 коронавирус штаммының пайда болғанын хабарлады, оның құрамында...

АҚШ президенті Джо Байден саясаткер Боб Доулдың қайтыс болуына байланысты АҚШ-та төрт күндік аза тұту жариялады, деп хабарлады РИА Новости Ақ үйге сілтеме жасап.

Доул 98 жасында қайтыс болды, деп хабарлады Элизабет Доул қоры – оның әйелі, сонымен қатар бұрынғы сенатор.

Байден 9 желтоқсанда күн батқанға дейін АҚШ-тың мемлекеттік жалауларын жартылай сөндіруді бұйырды. Бұл бұйрық Ақ үйге, барлық американдық мекемелер мен ресми ғимараттарға, сондай-ақ елшіліктерге, әскери базалар мен кемелерге қатысты.

 Боб Доул бір рет вице-президенттікке және үш рет президенттікке үміткер болды, соңғысы 1996 жылы демократ Билл Клинтонды Республикалық партияның ресми кандидаты ретінде таласқан түскен, бірақ жеңілді.
 

Австралия Парламенті қызметкерлердің бірінен коронавирус инфекциясы анықталуына байланысты жабылды. Бұл туралы Covid-19 таралуына жол бермеу жөніндегі ВАК Telegram каналы хабарлады.

Қашықтан жұмыс істеуге мүмкіндігі жоқ қызметкерлер үшін ғана ғимаратқа кіруге рұқсат етіледі.

Ослода шамамен 120 адам Рождество алдында ұйымдастырылған мерекелік корпоративте коронавирус инфекциясын жұқтырған. Сынамаларға жүргізілген талдауға сәйкес вирус жұқтырғандардың жартысына жуығында «омикрон» штамына күдікті жағдай анықталса,  13 адамда бұл штам дәл расталды.

Берлин полициясы ковид-диссиденттер акциялары кезінде 58 адамды ұстады. Сонымен қатар екі тәртіп сақшысы зардап шегіп, бірнеше журналистке шабуыл жасалды. Бұған дейін Берлин билігімен мұндай акцияға тыйым салынған болатын.